Jak powstaje i działa ETF w praktyce?

ETF-y (Exchange-Traded Fund) działają na zasadzie zbierania środków od inwestorów i inwestowania ich w zbiór aktywów, które mają za zadanie pomóc osiągnąć założony cel danego funduszu ETF. Mogą odzwierciedlać określony indeks giełdowy, branżowy, surowcowy czy też jakąś strategię inwestycyjną.

Upraszczając całość do kilku ważnych wątków, możemy powstawanie i działanie ETF w skrócie przedstawić następująco: 

1. Cel, strategia i konfiguracja funduszu ETF

Emitent ETF tworzy fundusz ETF. Określa co i poprzez jakie aktywa chce osiągnąć. Tworzy koszyk instrumentów najbardziej reprezentatywny dla osiągnięcia danego celu. Osiąga to poprzez dobranie konkretnych instrumentów finansowych spośród różnych aktywów, takich jak akcje, obligacje, surowce, lub inne instrumenty finansowe, które odpowiadają strategii i celowi

2. Rejestracja papieru wartościowego i notowanie na giełdzie

Po stworzeniu strategii, dokumentacji, prospektu emisyjnego i zarejestrowaniu w np. Komisji Papierów Wartościowych, ETF jest notowany na giełdzie. Tak jak np. akcje fundusz ma swoją cenę rynkową, która może zmieniać się w ciągu dnia. Ta cena zależy od ceny poszczególnych aktywów i zmienia się w zależności od popytu i podaży na te aktywa

3. Zapewnienie płynności

Każdy fundusz potrzebuje animatorów rynku, którzy zapewniają mu płynność. Inwestorzy mogą kupować i sprzedawać udziały ETF podczas sesji giełdowych za pomocą swojego Domu Maklerskiego czy Brokera, podobnie jak akcje. Dzięki animatorom rynku zapewniającym obecność obu stron na rynku (kupujących i sprzedających) handel danym ETF odbywa się płynnie

4. Arbitraż

Fundusz powinien dokładnie naśladować np. konkretny indeks. Takie jest założenie, a w praktyce te rozbieżności istnieją prawie zawsze i ważne, żeby były jak najmniejsze. Jeśli pojawiają się rozbieżności między ceną a wartością jego aktywów bazowych, włącza się mechanizm arbitrażowy. Jego celem jest zniwelowanie powstających różnic

5. Dbałość o koszty

W przypadku pasywnego śledzenia indeksu czy sektora branżowego nie ma potrzeby zbytniego angażowania zarządzającego funduszem menedżera, czy zamawiania drogich analiz rynkowych. Niskie koszty ETF-ów biorą się z niższych opłat za zarządzanie (zarządzanie pasywne) i niższych marż na kupno i sprzedaż

Geneza i rozwój ETF jako instrumentu inwestycyjnego

Historia ETF jest fascynującym przykładem ewolucji rynku finansowego i innowacyjności w dziedzinie inwestycji. 

Początki ETF możemy odszukać w Stanach Zjednoczonych w końcówce lat 80-tych XX wieku. Niemniej jednak pierwszy ETF pojawił się w 1993 roku. Był to State Street Global Advisors’ S&P 500 Depository Receipt,  w rynkowym żargonie określany jako „Spider”, czyli „Pająk”. 

Ten fundusz funkcjonuje do dzisiaj i jest jednym z największych funduszy ETF. Powszechnie stosowana nazwa funduszu to SPDR S&P 500 (SPY).

Głównym celem stworzenia ETF SPDR S&P 500 (SPY) było umożliwienie inwestorom indywidualnym dostępu do indeksu S&P 500, który reprezentuje 500 największych amerykańskich spółek notowanych na NYSE.

W ciągu kilku lat od debiutu SPY na rynku pojawiły się kolejne ETF-y, które śledziły różne indeksy, sektory i klasy aktywów. To otworzyło drzwi do inwestowania w szerszy zakres aktywów przy minimalnych kosztach.

Ważnym kamieniem milowym w rozwoju ETF był rok 1996, kiedy pojawiły się pierwsze ETF-y sektorowe. Te ETF-y śledziły konkretne branże gospodarki amerykańskiej.

To był impuls do rozwoju, kreatywnego podejścia do potencjału na rynku inwestycji. W kolejnych latach pojawiały się ETF-y obejmujące różne aktywa, takie jak obligacje, surowce, waluty itp. Globalny zasięg ETF rozszerzył się na inne rynki finansowe, a także na rynki międzynarodowe. Inwestorzy mogą teraz łatwo inwestować w aktywa z różnych regionów świata.

W 2012 roku globalna wartość aktywów zgromadzonych w ETF-ach wynosiła 2,5 bln USD. W 2020 roku było to już ok. 6 bln USD, a w 2022 roku wartość aktywów zgromadzonych w ETF przekroczyła 10 bln dolarów amerykańskich.

Rozwój ETF wpłynął również na konkurencję w branży inwestycyjnej, zmuszając tradycyjne fundusze inwestycyjne do obniżania opłat i dostosowania swoich produktów do zmieniających się oczekiwań klientów.

Tak więc historia ETF to historia innowacyjności rynków finansowych, która zrewolucjonizowała sposób, w jaki inwestorzy budują swoje portfele i zarządzają swoimi aktywami.  

Jak powstaje ETF?

Proces tworzenia ETF-a rozpoczyna się od decyzji instytucji finansowej, która chce zaoferować taki produkt inwestycyjny. Najważniejsze kroki w tworzeniu ETF-a to:

a) Decyzja o strategii funduszu

Instytucja finansowa, zwana zarządzającym funduszem (np. BlackRock, Vanguard, Invesco), wybiera strategię inwestycyjną, na której oparty będzie ETF. Może to być odwzorowanie indeksu giełdowego, sektorowego, czy innych aktywów, takich jak surowce czy obligacje.

b) Tworzenie koszyka aktywów

Zarządzający funduszem tworzy koszyk aktywów, który odzwierciedla strategię funduszu. W przypadku ETF-ów indeksowych fundusz będzie posiadał udziały we wszystkich spółkach wchodzących w skład danego indeksu w odpowiednich proporcjach. Na przykład ETF śledzący S&P 500 będzie składał się z akcji wszystkich 500 firm wchodzących w skład tego indeksu.

c) Emisja jednostek ETF

Zarządzający funduszem współpracuje z uczestnikami autoryzowanymi (ang. Authorized Participants – AP), czyli dużymi instytucjami finansowymi (np. bankami inwestycyjnymi), które pełnią kluczową funkcję w procesie emisji i umarzania jednostek ETF. AP dostarcza odpowiedni koszyk aktywów do funduszu w zamian za nowe jednostki ETF, które mogą być następnie sprzedawane na rynku wtórnym.

d) Notowanie na giełdzie

Jednostki ETF trafiają na giełdę, gdzie mogą być nabywane i sprzedawane przez inwestorów detalicznych oraz instytucjonalnych. W praktyce ETF-y działają jak akcje, co oznacza, że inwestorzy mogą handlować nimi w trakcie godzin giełdowych.

Jak działa ETF w praktyce?

Działanie ETF-a można wyjaśnić na przykładzie jego dwóch kluczowych cech: odwzorowywania indeksu oraz mechanizmu rynkowego.

Odwzorowywanie indeksu

Większość ETF-ów stara się wiernie odwzorowywać dany indeks (tzw. replikacja pasywna). Jeśli ETF odwzorowuje indeks S&P 500, to fundusz będzie zawierał akcje wszystkich 500 firm w odpowiednich proporcjach. Istnieją dwie metody replikacji indeksu:

• Replikacja fizyczna – Fundusz rzeczywiście kupuje wszystkie akcje wchodzące w skład indeksu.
• Replikacja syntetyczna – Fundusz nie kupuje akcji bezpośrednio, ale używa instrumentów pochodnych, takich jak kontrakty swap, aby naśladować wyniki indeksu.

Arbitraż i utrzymywanie cen

Jedną z unikalnych cech ETF-ów jest mechanizm arbitrażu, który pomaga utrzymać cenę ETF-a blisko jego wartości wewnętrznej (NAV). Uczestnicy autoryzowani (AP) mogą tworzyć i umarzać jednostki ETF na podstawie koszyka aktywów. Jeśli cena ETF na giełdzie zaczyna odbiegać od jego wartości wewnętrznej, AP dokonują arbitrażu, kupując tanie jednostki na rynku lub sprzedając drogie. Dzięki temu mechanizmowi różnice między ceną rynkową a wartością wewnętrzną są minimalizowane.

Struktura ETF – kluczowe elementy

Portfel aktywów

ETF jest zazwyczaj zorganizowany w formie funduszu inwestycyjnego, a jego głównym aktywem jest portfel różnych instrumentów finansowych, takich jak akcje, obligacje, surowce czy inne aktywa.

Jednostki uczestnictwa

W przypadku ETF aktywa są podzielone na jednostki uczestnictwa (zwane również udziałami, czy certyfikatami), które są nabywane przez inwestorów na giełdzie. Te jednostki reprezentują udział w całym portfelu funduszu. Jednostki uczestnictwa w Funduszu są papierem wartościowym.

Animator Rynku (Market Maker)

Animatorzy rynku to instytucje finansowe, które pomagają utrzymywać płynność ETF na giełdzie. Skupują i sprzedają jednostki ETF, dostosowując się do popytu i podaży. Celem tego działania jest zapewnienie należytej płynności inwestorom, tak by mogli swobodnie kupować i sprzedawać swoje udziały w ETF.

Benchmark bazowy

Większość ETF śledzi określony indeks rynkowy, branżowy czy sektorowy. Indeks ten stanowi benchmark, który ETF stara się replikować. Bez względu na to, co ETF ma za zadanie robić, to ma taki swój benchmark. ETF nie musi umieszczać w swoim koszyku wszystkich aktywów z danej np. branży, a  może jedynie wybrać do koszyka zestaw reprezentatywnych aktywów. Notowania tych aktywów powinny odpowiadać benchmarkowi. Kiedy cena ETF i benchmarku bazowego rozjeżdżają się, zostają uruchomione odpowiednie procedury, by tę różnicę zniwelować.

Korzyści wynikające ze struktury ETF

Płynność – Dzięki obecności animatorów rynku ETF-y są zazwyczaj bardzo płynne, co umożliwia inwestorom łatwe kupowanie i sprzedawanie jednostek na giełdzie w czasie rzeczywistym.

Dywersyfikacja – Struktura ETF oparta na portfelu różnorodnych aktywów automatycznie umożliwia inwestorom łatwą dywersyfikację portfela, co pomaga w zminimalizowaniu ryzyka związanego z np. pojedynczymi aktywami.

Łatwość dostępu – Jednostki ETF są notowane i dostępne na giełdzie, co sprawia, że inwestorzy mogą łatwo uczestniczyć w rynku, podobnie jak w przypadku akcji.

Transparentność – Codziennie publikowane są zestawienia aktywów w portfelach ETF oraz wartość aktywów netto. To zapewnia inwestorom transparentność inwestycji i możliwość własnej analizy inwestycji. Zarządzający zwykłych funduszy inwestycyjnych nie muszą tego robić.

Niskie koszty – Zazwyczaj ETF-y mają dużo niższe opłaty związane z zarządzaniem, niż aktywnie zarządzane fundusze. To przekłada się na niższe koszty dla inwestorów. Musimy pamiętać, że koszty zarządzania są niezależne od tego, czy fundusz właśnie zarabia, czy traci. Tym większe ma znaczenie to, że są mniejsze lub że ich nie ma.

Możliwość inwestowania we wszystkie obszary rynku – Dostępne są różne typy ETF, umożliwiające inwestorom partycypację w różnych obszarach rynku. Stale rosnąca liczba funduszy ETF pokrywa w zasadzie wszystkie obszary. 

ETF-y a przyszłość inwestowania

ETF-y stały się jednym z najważniejszych narzędzi inwestycyjnych na świecie i ich popularność nadal rośnie. Dzięki szerokiej dostępności, niskim kosztom i elastyczności są one szczególnie atrakcyjne dla inwestorów indywidualnych, ale także dla instytucji. Innowacje w obszarze ETF-ów, takie jak ETF-y tematyczne (np. związane z technologią, energią odnawialną) czy ETF-y kryptowalutowe, poszerzają możliwości inwestycyjne.

ETF oferuje inwestorom elastyczność, płynność i efektywność kosztową, co sprawia, że są one atrakcyjnym narzędziem w kształtowaniu zrównoważonych portfeli inwestycyjnych. Trudno nie wspomnieć również o tym, że mogą  umożliwiać optymalizację podatkową.